کارشناسی مشاوره و سرگروه آموزشی مشاوران

تعریف شغل

شغل از نظر لغوی، به معنای به کار واداشتن کسی و آن چه مایه مشغولیت می‌باشد، است. از طریق اشتغال، فردْ فعالانه در جریان تولید و خدمات مشارکت می‌کند و پاداشی نقدی یا جنسی دریافت می‌دارد. کار و شغل، فعالیتی بدنی یا فکری در راه تولید و خدمت است. بنابراین، در تعریف شغل می‌توان گفت: شغل، یعنی کاری که فرد، مشغول به انجام آن است و به وسیله آن، هم انجام وظیفه می‌کند و هم امرار معاش می‌نماید.

همه در کارند

با اندکی توجه به کل نظام هستی، در می‌یابیم که تمام موجودات، از مادی گرفته تا عالم فرشتگان، برای رسیدن به اهداف خاص خود، در حال تلاش و پویایی اند. حتی خداوند هستی بخش، همواره در حال حیات آفرینی و هدایت و پرورش موجودات هستی است و عبارتی دیگر و زیباتر به فرموده امام خمینی رحمه الله «حق تعالی مبدأ کارگری است و [خود] کارگر است». حال که همه در کارند، شایسته نیست انسان در تکاپوی اهداف کمال بخش خود نباشد. سکون و درجا زدن، با شأن و منزلت و برنامه‌‌‌ای که خداوند برای انسان و تکامل او طراحی کرده، ناسازگار است. بنابراین، بر انسان لازم است با بهره گیری از نیروی عقل و تدبیر که از خالق مهربان خود دریافت کرده، به استخدام متعهدانه از طبیعت بپردازد و شرایط لازم برای طی مراحل کمال را برای خود رقم زند.

جایگاه کار در اسلام

در فرهنگ حیات بخش اسلام، کار یا شغل وسیله‌‌‌ای است برای کسب روزی حلال، خدمت به مردمان، جلب رضایت پروردگار و نزدیک شدن به خدا. ارزش انسان در اسلام، به چگونگی و اندازه کار اوست.

این آیات انبوه، از سویی انسان را به تلاش مستمر و خستگی ناپذیر تشویق می‌کند و از سوی دیگر، او را از کسالت و سستی و کم کاری یا غوطه ور شدن در کارهای زشت و ظالمانه در قلمرو اقتصادی باز می‌دارد.

قرآن کریم همان گونه که کتاب دانش و خرد، آگاهی و ایمان، برابری و آزادی و عدالت است، کتاب کار و تلاش همیشگی و عمل شایسته و سازنده و عادلانه در کنار باور عمیق و ایمان همه جانبه و واقعی نیز می‌باشد، تا بر همگان روشن سازد که هم رسیدن به مواهب مادی و دنیوی در گرو کار و تلاش پی گیر و صادقانه است، و هم دست یابی به سعادت و رستگاری آخرت و بهشت پرنعمت و زیبای خدا.

در قرآن کریم، بیش از 550 آیه در قالب‌ها و چهره‌های گوناگون درباره کار و کوشش آمده است.

ترازوی سعی

قرآن کریم در انگیزش انسان به کار و کوشش روشنگری می‌کند و معتقد است که با وجود تفاوت سلیقه‌ها، استعدادها، توانمندی‌ها و موهبت‌های خدادادی انسان‌ها، باز هم پایه و اساس هر رشد و اوج و پیروزی در دنیا و آخرت، کار و کوشش است و می‌فرماید: «برای انسان بهره‌‌‌ای جز سعی و کوشش او نیست». کار، مناسب ترین بسترها را در زمینه سعادت دنیوی و اخروی انسان فراهم می‌آورد؛ از این رو یک کار دنیوی ساده، بالاترین درجات را در جهان آخرت به دنبال خود دارد. رسول اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «کسی که برای تأمین مخارج زندگی خانواده اش از راه حلال می‌کوشد، همانند مجاهد در راه خداست».

بی شغل‌ها از دین خود مایه می‌گذارند

در منابع روایی اسلام آمده که هرگاه رسول خدا صلی الله علیه و آله به شخصی برمی‌خوردند و آن شخص در نظر آن حضرت بزرگ جلوه می‌کرد، می‌فرمود: آیا این شخص حرفه و صنعتی دارد، که به وسیله آن امور زندگی اش را اداره کند. اگر می‌گفتند صنعت و شغلی ندارد، می‌فرمود: این مرد در نظر من اهمیتی ندارد و از چشم من افتاد. می‌پرسیدند: چرا یا رسول اللّه ؟ می‌فرمود: «زیرا، مؤمن زمانی که کار و درآمدی نداشته باشد، از دینش مایه می‌گذارد تا زندگی را ادامه دهد». آن حضرت، به کرامت آدمی‌و عزّت نفس او بسیار اهتمام داشت و می‌فرمود: «هر که از دست رنج خود روزی بخورد، خداوند نظر رحمت خویش را به او خواهد داشت».

ضرورت انتخاب شغل

انتخاب شغل و کار مناسب، از ابتدایی ترین و ضروری ترین مسایلی است که همواره با زندگی نوع بشر همراه بوده و قسمت مهمی‌از حیات او را تشکیل می‌داده است. شخصیت و منزلت فردی و اجتماعی انسان، در گرو کار و فعالیت همیشگی است تا دست نیاز پیش دیگران دراز نکند و بتواند عزت نفس خود را حفظ، و استعدادهای خود را شکوفا کند. انسانی که سربار دیگران باشد و از حاصل کار آن‌ها تغذیه کند، یک زندگی انگل وار خواهد داشت. روشن است که دین و دنیای افراد بی شغل، در معرض خطر قرار دارد.

ضرورت مشاوره شغلی

انتخاب شغل، مسأله ساده‌‌‌ای نیست و برخی از جوانان به دلیل نداشتن تجربه کافی در برخورد با جمع و عدم مهارت، اغلب در انتخاب شغل، دچار اشکال و سردرگمی‌می‌شوند؛ زیرا: شرایط انتخاب تمام شغل‌ها یکسان نیست و عوامل اجتماعی و فرهنگی در انتخاب شغل مؤثرند. نیز همه شغل‌ها از درآمد و منزلت اجتماعی یکسانی برخوردار نیستند و بازار کاردر انتخاب شغل، نقش مهمی‌دارد. در آموزه‌های دینی هم، مشورت جایگاه ویژه‌‌‌ای دارد. امام علی علیه السلام در این باره می‌فرماید: «پیش از آن که درباره کاری تصمیم بگیری، مشورت نما و قبل از این که وارد حوزه عمل شوی، فکر و اندیشه کن».

از دیدگاه امام علی علیه السلام ، لزوم مشاوره با اهل فن چنین بیان شده است: «شایسته مرد عاقل آن است که نظر خردمندان را بر اندیشه خود بیفزاید و دانش خویش را با علم دانشمندان پیوند دهد». هم چنین آن حضرت درباره جایگاه مشاوره چنین می‌فرماید: «هیچ پشتیبانی چون مشورت نیست».

آموزش شغلی مناسب

آموزش مهارت‌های شغلی، باید با استعدادهای فرد مناسب باشد؛ چنان که ابوعلی سینا گفته است: هر شخصی پس از آموختن قرآن و پایه‌های آغازین زبان، باید مطابق استعدادش آموزش یابد. او باید در پی پیشه و فنی برود که طبعا در خورآن است و نباید از آرزوها و هوس‌هایش پیروی کند. هم چنین به نظرخواجه نصیرالدین طوسی، هدایت شغلی و آموزش هر فرد باید بر اساس استعداد و توان او انجام گیرد تا موجبات موفقیت او در زندگی آینده اش فراهم شود.

یکی از سنت‌های خیلی خوب گذشته که امروزه تا حدودی کم رنگ شده، این بود که اجداد و پدران، شغل‌های خود را به فرزندان می‌آموختند و بدین وسیله، باهزینه اندکی مهارت‌های مهم شغلی به فرزند منتقل می‌شد. این امر از جهات متعددی سودمند است و می‌تواند گوشه‌‌‌ای از مشکلات بیکاری را در جامعه امروزی حل کند.

رضایت شغلی

رضایت شغلی، یعنی فرد شغلش را دوست می‌دارد، برای آن ارزش زیادی قائل است و به گونه‌‌‌ای مثبت به آن می‌نگرد. تنها یک عامل موجب رضایت شغلی نمی‌شود؛ بلکه ترکیبی از مجموعه عوامل گوناگون، سبب می‌گردد شاغل از شغلش احساس رضایت کند و به خود بگوید که از آن راضی است و لذت می‌برد. نکته در خور توجه این که در کشور ما، پس گذشت ربع قرن از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، هنوز مسأله شغل و رضایت شغلی به صورت کارشناسانه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار نگرفته و راهکارها و راهبردهای پایداری آن ارائه نشده است.

انس با کار

معصومان علیهم السلام همواره افراد پرتلاش و مأنوس به کار را، مورد لطف و تشویق خویش قرار می‌دادند. روزی رسول اکرم صلی الله علیه و آله در جمع یاران خود نشسته بود. در همین لحظه، جوان توانایی را دیدند که اول صبح به کار و کوشش مشغول بود. برخی از یاران پیامبر، زبان به کنایه گشوده، گفتند: این جوان اگر نیرومندی و توان خود را در راه خدا به کار می‌انداخت، شایسته تقدیر و ستایش بود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «این سخن را نگویید! اگر این جوان برای معاش خود کار کند که در زندگی محتاج دیگران نباشد و از مردم بی نیاز گردد، او با این عمل در راه خدا قدم برمی‌دارد. هم چنین اگر کار کند تا زندگی والدین ضعیف یا کودکان ناتوان را تأمین کند و از مردم بی نیازشان گرداند، باز هم در راه خدا گام برمی‌دارد. ولی اگر کار می‌کند تا با درآمد خود به تهیدستان مباهات نماید و بر ثروت و دارایی خود بیفزاید، او به راه شیطان رفته و از صراط حق منحرف شده است».

تن آسایی و تنبلی دور کن	بکوش و زِ رنج تنت سور کن
که اندر جهان گنج بی رنج نیست	کسی را که کاهل بود گنج نیست

ملک الشعراء بهار

پشتکار

استقامت و پشتکار، یکی از مهم ترین عوامل پیروزی در تمام کارهاست. امام علی علیه السلام استقامت و پشتکار در فعالیت‌ها را در هر شرایطی لازم دانسته و همگان را از انجام کارهای ناتمام برحذر داشته است: «کار کنید و آن را به پایانش رسانید و در آن پایداری کنید و آن گاه شکیبایی ورزید و پارسا باشید». هم چنین می‌فرماید: «خود را برای استقامت در برابر مشکلات عادت ده که شکیبایی در راه حق، عادتی پسندیده است».

میانه روی

پیشوایان ما با گفتار و عملشان، همواره پیروان خود را به تلاش برای روزی حلال تشویق و ترغیب کرده و هر گونه کار و فعالیت اقتصادی را که به منظور رفاه خانواده صورت گیرد، در حکم جهاد در راه خدا شمرده اند؛ ولی در عین حال، خطر خروج از مدار اعتدال و افتادن در دام حرص و زیاده خواهی را نیز گوشزد نموده، مردمان را به میانه روی در طلب روزی و دنبال دنیا رفتن فرا می‌خواندند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «در پی روزی باش، ولی دنبال روزی رفتن تو، از حد کسانی که خود را تضییع می‌کنند، بالاتر و از حد حریصان، پایین تر باشد». امام علی علیه السلام هم می‌فرماید: «به دست آوردن روزی تضمین شده، نباید برای شما بر اعمال واجب مقدم باشد». نیز آن حضرت در توصیه به فرزندش، امام حسن علیه السلام می‌فرماید: «در طلب (دنیا) آرام باش و برای تحصیل روزی، طریق اعتدال را نگه دار؛ چه بسا تلاشی که به نابودی سرمایه انجامد، و هر جوینده‌‌‌ای یابنده و کامروا نباشد و هر که راه اعتدال پوید، نیازمند نشود».

پارسایی و اشتغال

پارسایی و خداترسی، رمز گشایش در زندگی و فراوانی روزی است؛ چنان که قرآن کریم می‌فرماید: «هر کس از خدا پروا کند، (خدا) برای او راه نجاتی قرار می‌دهد و مشکلات زندگی اش را حل می‌کند و از جایی که گمان ندارد، به او روزی می‌رساند». از آن سوی، آلودگی به گناه نیز تأثیر بسیاری در کاهش روزی مؤمنان دارد و باید با استغفار آن را جبران نمود. علی علیه السلام به کمیل بن زیاد نخعی چنین می‌فرماید: «هرگاه در روزی تو تأخیر و تنگی پدید آمد، آمرزش بخواه، تا روزی را بر تو فراخ گرداند».

دوری از طمع و آزمندی

آزمندی، آفتی است که انسان را در دام طمع و انباشت ثروت می‌اندازد و او را به دنیا حریص می‌سازد. در سخنی از امام علی علیه السلام آمده است: «آزمندی و حرص به دنیا را رها کن و به زندگی طمع مبند. روزی قسمت شده و تلاش (حریصانه) انسان بی فایده است. هر که طمع می‌ورزد، فقیر است و هر که قناعت می‌کند، غنی است».

در آموزه‌های دینی، همپای نفی آز، به قناعت تأکید شده است؛ بدان حد که در کلام امیرالمؤمنین علیه السلام قناعت، دولت مندی شمرده شده است. لقمان حکیم نیز فرزندش را چنین به قناعت اندرز می‌دهد: «پسرم! به آن چه خداوند قسمتت کرده قناعت کن تا عیش و زندگی ات صفا یابد، و اگر طالب آنی که عزت دنیا را فرا هم آوری، از آن چه در دست مردم است طمع بِبُر؛ زیرا که انبیا و صدیقان از قطع طمع به همه جا رسیدند».

تلاش و توکل

کسی که برخداوند توکل دارد، هرگز یأس و ناامیدی به خود راه نمی‌دهد؛ زیرا تکیه او بر قادر بی نهایت و شکست ناپذیر است. توکل بر خدا، انسان را از انواع وابستگی‌ها که منشأ ذلت و بردگی است، نجات می‌دهد و به او آزادی و اعتماد به نفس می‌بخشد.

امام علی علیه السلام توکل بر خدا را ریشه قوت قلب می‌داند و در کنار توکل، بر تلاش و جستن روزی تضمین شده، نیز تأکید می‌نماید و می‌فرماید: «روزی را بجویید؛ زیرا روزی برای جوینده آن ضمانت شده است» .

نماز مقدم بر کار

از بازار و جامعه مسلمانان انتظار می‌رود که با شنیدن صدای اذان، کار و کسب خود را به حالت تعطیل درآورند و یکپارچه به نماز بایستند. خوش بختانه با تدابیر متولیان فرهنگی ومردم، در محیط‌های شغلی و بازارها مساجد و نمازخانه تأسیس شده است. تصور این که لحظاتی عبادت، شایداز مشتریان و کمیت کار بکاهد، ریشه در نوعی سطحی اندیشی و عدم ایمان به روزی دهنده دارد. این برداشت که نماز باعث عقب ماندن و به نحوی کاهش در کسب و تجارت است، برخلاف آموزه‌های صریح قرآن و ناسازگار با سیره امامان معصوم علیهم السلام است. آن کاسبی که در آستانه اذان، محل کسب خود را می‌بندد و به سراغ روزی ده می‌رود، به روزی خود نزدیک تر است.

در جستجوی کسب حلال

امام علی علیه السلام فرمودند: «پاک ترین درآمد آن است که از راه حلال به دست آید». هم چنین قرآن کریم می‌فرماید: «شما را از پاکیزه‌ها روزی داد». مفهوم این آیه شریفه آن است که پاکیزه‌ها، روزی انسان است، نه پلیدیها؛ هر چند بعضی از انسان‌ها روزی پاکیزه خود را به حرام و پلیدی بدل می‌سازند. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «جستجوی کسب حلال، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است». و نیز فرمود: «عبادت هفتاد جزء دارد که بهترین آن‌ها، به دست آوردن روزی حلال است». نیز فرمودند: «کسی که در اثر کار و جستجوی حلال خسته شود و سر بر بستر بگذارد و بخوابد، شب سحر کند در حالی که بخشوده شده است».

درباره تأثیر لقمه حلال نیز از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: «هر کس چهل روز به طور مداوم حلال بخورد، خداوند قلب وی را روشن می‌گرداند». امام علی علیه السلام هم فرمودند: «خوشا به حال کسی که رام و آرام است و کسب و کاری پاکیزه دارد».

صبر و روزی حلال

ابن ابی الحدید می‌نویسد: روزی امام علی علیه السلام وارد مسجد شد و به مردی که کنار مسجد ایستاده بود، فرمود: «مواظب این استر من باش». اما آن مرد، دهنه استر را درآورد و آن را با خود برد. حضرت بعد از اتمام نماز، از مسجد بیرون آمد و تصمیم داشت که دو درهم به آن مرد پاداش دهد، ولی دید استر به حال خود رهاست. امام آن دو درهم را به یکی از غلامان خود داد که دهنه‌‌‌ای برای استر بخرد. غلام به بازار رفت و دهنه مسروقه را آن جا دید و به دو درهم خرید و نزد حضرت آورد. امام علیه السلام فرمود: «بنده به سبب بی صبری، خود را از روزی حلال محروم می‌کند و بیشتر از روزی مقدّر هم نصیبش نمی‌شود».

وجدان کاری

وجدان، دستگاهی است که خداوند منّان در انسانها تعبیه کرده تا رعایت حقوق دیگران تضمین شود. این محاسبه و مراقبت شخصی که افراد متعهد در درون خود اعمال می‌کنند، می‌تواند کمیت و کیفیت بازدهی کار را همواره حفظ کند. به اهمیت رعایت وجدان کاری و کارکرد آن هنگامی‌پی می‌بریم که داشتن آرامش روحی را فقط در گرو به کار بستن باید و نبایدهای وجدانی بدانیم. ناگفته پیداست که در اثر کم کاری، بدکاری و... نیروی وجدان فرد فعّال می‌شود و با نوعی عذاب وجدانی، آرامش او را مختل می‌سازد. بدین ترتیب، روشن می‌شود که احساس آرامش در محیط کار و بیرون از آن، مشروط به رعایت توصیه‌های مدیر و مافوق درونی است که همان وجدان می‌باشد.

وسایل بیت المال برای بیت المال

تقریبا در تمام مشاغل دولتی، فرد شاغل با ابزار و امکانات بیت المال سرو کار دارد. توجه به این نکته که این امکانات باید در همان چارچوبی که در شرح وظایف افراد آمده استفاده شود، امری بدیهی است. اما با این حال متأسفانه عبارت «استفاده اختصاصی ممنوع» نادیده گرفته می‌شود و بدبینی مردم را به برخی کارمندان مشاغل دولتی پدید می‌آورد. هنگامی‌که حضرت امیر علیه السلام حاضر نشد حتی یک شمع را لحظاتی برای امری غیر از امور بیت المال به کار گیرد و از سوی دیگر، زندگی سرمشق دهنده بزرگان و علمای دین را در این زمینه واقعا شگفت انگیز می‌یابیم، این پرسش عمیق سر بر می‌آورد که چرا برخی از ما در عمل به آن عاجز می‌شویم.

سستی؛ مایه تباهی

شریعت اسلام، برای تشویق انسان به کار و شغل سودبخش و انسانی در همه میدان‌ها، پیروان خود را از کم کاری، پرخوابی، تنبلی و کسالت سخت پرهیز می‌دهد؛ زیرا بیکاری و سستی در انجام کار، یکی از عوامل پیدایش مفاسد اجتماعی است. امام رضا علیه السلام در این باره می‌فرماید: «در فراهم آوردن روزی خویش کم کاری نکنید؛ زیرا پدران ما در این راه می‌کوشیدند و با سخت کوشی آن را می‌جستند». امام کاظم علیه السلام هم فرمود: «به راستی که خداوند بنده‌‌‌ای را که زیاد می‌خوابد و به دنبال کار نمی‌رود و بی کار می‌گردد، دشمن می‌دارد».

تنبلی ممنوع!

از امام باقر علیه السلام روایت شده است که: روزی حضرت موسی بن عمران علیه السلام به پیشگاه خدا عرض کرد: پروردگارا! کدام یک از بندگانت در نزد تو مبغوض تر هستند؟ فرمود: «آن کس که در شب مانند مرداری در رختخواب افتاده و در روز عمرش در جامعه به بطالت می‌گذرد و کار نمی‌کند و می‌خواهد از دسترنج دیگران ارتزاق کند». سستی، تنبلی و بی حوصلگی، وقتی به عنوان عادت درآید، حربه‌‌‌ای برای سرکوبی موفقیت فرد است. امام صادق علیه السلام دراین باره می‌فرماید: «از بی حوصلگی بپرهیز؛ زیرا این دو کلید هر بدی هستند. کسی که سستی و کسالت به خرج دهد. حق را ادا نخواهد کرد و کسی که بی حوصلگی کند، بر کار حقی صبر و شکیبایی نمی‌کند».

بیکاری معنا ندارد

قرآن در توجه دادن به ارزش و اهمیت کار و تلاش مفید و رشد دهنده، به پیامبر به عنوان نمونه و الگوی کار و تلاش فرمان می‌دهد که پس از پایان هر کار بزرگ و مهم، تلاش بزرگ دیگری در دستور کار خویش قرار دهد و سخت کوشی مستمر و پی گیر را برنامه زندگی پربار خود سازد. براساس این رهنمون، افراد با ایمان اوقات فراغت ندارند؛ چنان که علی علیه السلام فرمود: «وقت مؤمن، پر است». ناگفته نماند که این بدان معنا نیست که اهل ایمان، وقت تفریح و استراحت ندارند؛ بلکه منظور آن است که شخص مسلمان بر اساس رهنمود شریعت اسلام، هیچ وقت بیکار نیست و برای تمام اوقاتش برنامه دارد که تفریح یکی از آن برنامه‌هاست.

سیمای بیکاران

یکی از اسباب آلودگی و آفت عفاف و پاکدامنی، بیکاری است که در روایات اسلامی‌از آن به شدت نهی شده است. امام علی علیه السلام فرمود: «خداوند شخص سالم و بیکاری را که نه در پی کار دنیا و نه در پی کار آخرت است، دشمن می‌دارد». این به دلیل مفاسدی است که بیکاری در پی دارد و اشتغال به کار، چه برای تأمین معاش دنیوی باشد و چه برای ذخیره اخروی، می‌تواند از آن مفاسد پیش گیری کند. در روایتی دیگر از امام علی علیه السلام آمده است: «بیکار، دنبال کار زشت می‌رود و دست وی به سوی گناه دراز می‌شود». بیکاری یکی از بلاهای اجتماعی اقتصادی شناخته شده‌‌‌ای است که به از دست دادن حیثیت و کاهش تولید می‌انجامد.

Let's block ads! (Why?)

تشکیل کمیته هفته معرفی مشاغل